Kariyer-özel yaşam çatışması özel yaşam ve kariyer alanlarından kaynaklanan baskıların oluşturduğu rol çatışması olarak tanımlanır. Kariyer-özel yaşam dengesi de bu çatışmaların dindirilmesi, kişilerin farklı rolleri arasında sağlıklı geçişler yapabilmesi anlamına gelmektedir.

İş, özel yaşama çeşitli şekillerde yansıyabilir. İşle ilgili dosyalar, yapılması gerekenler eve getirilir veya telefon, bilgisayar vb. ile ev adeta ikinci bir iş yerine dönüştürülebilir. Ya da işe ilişkin düşünce, duygu ve davranışlar özel yaşamda da sürdürülebilir. Aynı şekilde özel hayatta yaşanan sıkıntılar da iş yaşamına yansıtılabilir. Kişi örneğin işinde yönetici konumunda ise, emredici ve mesafeli davranışlarını evde de gösterebilir. İşte baskın tutulan duygular, düşünceli veya öfkeli tavırlar özel yaşamda ifade edilebilir. İşten dolayı ortaya çıkan üzüntü, tedirginlik ve zihinsel yorgunluk evde devam edebilir. Bu nedenle öncelikle kendinize şu soruları sormanızı istiyoruz:

1.Hayatım yalnızca tek bir şeye odaklanabilecek olsaydı, bu ne olurdu?
2. Eğer ikinci bir şey ekleyebilecek olsaydım bu ne olurdu?
3. Üçüncü bir şey?
4. Dördüncü bir şey?
5. Beşinci bir şey?

Kendinize sorduğunuz bu sorulara çocuklar, eş, kariyer, sağlık, spor, sanat, hobiler, macera / seyahat gibi yanıtılar verebilirsiniz. Yaşamımızın çeşitli alanlarında tanımladığımız hatta sıraladığımız farklı farklı rollere sahibizdir; örneğin; anne-baba olmak, eş olmak, yönetici ya da belli bir işin uzmanı olmak gibi. Farklı rollerin olması birey için olumlu bir özellik olmasına rağmen zaman zaman rollerden birinin baskın çıkması diğerlerinin ihmal edilmesine ve roller arasında çatışmanın yaşanmasına yol açabilir. Bu çatışmalar kişinin yaşam dengelerinin bozulmasına, günlük dilde çok kullandığımız bir tabirle evi işe, işi eve taşımaya neden olabilir.
İş-özel yaşam dengesi eş ve çocuklar, anne- baba ve kardeşler, yakın çevre ve arkadaşları yakından ilgilendirir. Eş, çocuklar ve yakın çevreye yeteri kadar zaman ayırabilmek aile içi ve sosyal ilişkilerin sağlam olmasını sağladığı gibi, kişinin işindeki performansını da olumlu etkiler.

Profesyonel yaşam süresince dönem dönem özel yaşam veya iş daha ağırlık kazanabilir. Bunu doğal karşılamak gerekir. Burada önemli olan kişinin ne istediğini bilmesi, doğru zamanlama yapabilmesi ve zaman zaman birinden veya diğerinden özveride bulunması gerekebileceğinin farkında olmasıdır. Genel olarak dengeli bir yaklaşım göstermeli, ne iş ne de özel yaşamda geri dönüşü olmayan kararlar vermekten mümkün olduğunca kaçınılmalıdır. Karar verirken duygu ve mantığın birlikte kullanılması uygundur. Sonuçta ne özel yaşam ne de kariyer feda edilmelidir. Kariyerden ödün verilirse bunun da özel yaşam üzerinde olumsuz etkileri olabilecektir.

İş- Yaşam Dengesini Kolaylaştırıcı Etkenler
İdeal hayatınızı gözünüzde canlandırın-hayal kurmaya çalışın ve “hayat listenizde” gerçekleştirmek istediğiniz ilk on şeyi yazın.
Kişisel vizyon ve misyon ifadelerinizi yazın; hayatınızda ne yöne gittiğinizi görmenize yardımcı olacaktır.
İyi bir iş-yaşam dengesi kurabilmenin yolu, iyi bir planlama ve organizasyon yapabilmekten geçer. Yaşam tarzı da önemlidir.
Zamanlama önemli bir konudur, bu dengeyi kurmada doğru zamanlama işleri kolaylaştırır.
Zamanı iyi kullanabilme iş-özel yaşam dengesini koruyabilmenin en önemli etkenlerindendir.
Gerek iş yerinde gerekse özel yaşamda etkili iletişim becerilerine sahip olmak, kendimizi doğru ifade edebilmek bizi yanlış anlaşılmalardan kurtaracaktır.
Kişinin karşılaşılan güçlükler karşısında kendisinin farkında olması gün içinde yaşadığı durumları, bu durumlar karşısında oluşan düşünce, duygu ve davranışlarını yalnız kalarak ele alması yararlı bir alışkanlıktır.
Son bir etken de başımıza gelen olayları olumluya çevirebilme becerisidir. En olumsuz durumu bile “Ben bundan ne öğrenebilirim?” şeklinde değerlendirmek zor anlarda sakin kalabilmeyi, olumlu düşünebilmeyi ve fırsatları değerlendirebilmeyi beraberinde getirecektir.

Kariyer-Özel Yaşam Dengesini Kurabilmek İçin Öneriler

Olaylara geniş açıdan bakın
Çok uzağa veya çok yakına odaklanmayın
Mükemmeliyetçi olmayın.
Karşınızdakini kırmadan “hayır” demeyi öğrenin: Kariyer-özel yaşam dengenizi korumak sizin sorumluluğunuzda, bu nedenle iş yerinizin sizden bekledikleri ve talep ettikleri size çok fazla geldiğinde bunu uygun bir dille ifade edin.
Bazı sorunların çıkmasını doğal karşılayın
Ailenize ve arkadaşlarınıza zaman ayırın. Örneğin her hafta 2 yakınınızı (aile veya arkadaş) aramayı hedefleyin; bu ilişkilere yatırım yapıyor olmak size de iyi gelebilir.
Önceliklerinizi gözden geçirin: Bu sene için ilk 10 önceliğiniz nedir? Önem derecelerine göre çoktan aza doğru sıralayın.
Uzun ve kısa vadeli amaçlarınızı gözden geçirin.
Programınıza boş zaman aralıkları koyun, yaratıcı olun, seçenek üretin.
Yeterince uyumaya (yetişkinler için günde 7-8 saat), dengeli beslenmeye(bol sebze-meyve, az yağ, bardak bardak su) ve düzenli spor (haftada 3 gün 50’şer dk.) yapmaya özen gösterin.
Günlük tutun- düzenli bir şekilde sizin için önemli olan şeye odaklanmanıza yardımcı olacaktır.
Belirli aralıklarla tıbbi değerlendirmeden geçin.
Verimli olmayan ve önceliklerinizin dışındaki aktiviteleri mümkün olduğunca azaltın.
Kendinize özen gösterin: Her gün yapmaktan hoşlandığınız bir aktivite için kendinize zaman ayırın; bu iş sırasında yüklenmiş olabileceğiniz negatif enerjiyi boşaltmanıza yardımcı olacaktır.
Yaptığınız işten farklı bir hobi edinin.
Mümükün olduğundca her hafta sonu için eğlenceli bir aktivite gerçekleştirme hedefi koyun.
Yapmanız gereken bir seçimle karşılaştığınızda kendinize şunu sorun: Bedeli ne olacak? Hayatıma bir şey mi katacak yoksa daha fazla strese mi yol açacak?
Kendi kendinize bunları başaramıyorsanız profesyonel yardım alın.

Günümüzde aslında çoğu insan geçim derdi ile öylesine meşgul olabiliyor ki yaşamak istedikleri hayatı kurmaya zamanları kalmayabiliyor. Şu an izlemekte olduğunuz aynı yola devam ederek aynı zamanda hayatınızda gerçekleşmesini çok istediğiniz özgün değişimleri elde etmeyi beklemek çok mümkün olmayabilir. Hayatta gideceğiniz yön sizin elinizde. Kariyer-özel yaşam dengenizi ne şekilde oluşturduğunuz şansa kalmak yerine seçiminiz doğrultusunda olmalı. Sizi kendi kendinize tamamlamanızı istediğimiz şu cümleler ile baş başa bırakıyoruz:

………………………………. yapmaya başlamam gerekiyor.
………………………………. yapmaya son vermem gerekiyor.
………………………………. yapmaya devam etmem gerekiyor.
Daha fazla ……………………yapmam gerekiyor.
Daha az ………………………yapmam gerekiyor.
………………………………. daha farklı yapmam gerekiyor.

Uzman Klinik Psikolog
Yasemin MERİÇ KAZDAL

*Bu yazının tüm hakları saklıdır, yazarın izni olmadan kopyalanması, kullanılması ya da paylaşılması yasaktır.